Ayzıt ve Umay

Ayzıt 

Türk ve Altay mitolojilerinde Ayzıt (Ayızıt, Ayısıt)
bir güzellik tanrıçasıdır ve yaratıcı kadın demektir.
Bu anlamda Sümer ve Yunan mitlerinde İştar ve Afrodit’e benzer.

Süt gölünden getirdiği damlayı çocuğun ağzına damlatır ve çocuğa ruh verir.
İnsan yavrularını, kadınları, hayvanları ve hayvan yavrularını korur.

Simgesi, Kuğu kuşlarıdır. Ayzıt’ı simgeleyen kuğular kızı bilinir,
kutsal sayılır ve dokunulmaz. Bu kız kuğunun beyaz tülünü üzerine giyince kuğu,
çıkarınca kız olur.

Ayzıt gökten gümüş tüylü bir kısrak suretinde iner.
Yele ve kuyruklarını kanat gibi kullanır.

Beyaz Turna kuşu da diğer simgelerinden biridir.

Sümerlerde Ay Tanrıçası olan 'Ay'a da ışık saçmaktadır
ve adı da bu anlamla bağlantılıdır.

Ayzıt şaman dualarında şöyle tarif edilir:

“Başında ak gökten ak bir kalpak,
çıplak omuzlarında ak gökten bir atkı,
baldırına kadar siyah bir çizme."
Bu şekilde bir kayaya yaslanarak uyumuştur
veya ormanda dolaşmaktadır.

Umay 

Umay (Omay) Eski Türklerde anneleri ve çocukları koruyan
olumlu nitelikleri bulunan bir ruhtur.

Yir-Sub'un (Yer-Su; yerin ve suların ruhları) Türk topluluklarına yardım etmesi gibi
Umay da yalnızca çocukları değil bütün Türk boylarını koruyan
onlara kut veren bir varlıktır.

Her şeye yaşam veren Güneş'in de Umay'la ilgisi vardır.
Güneş'in sarı rengi yüzünden Türk boylarında Umay'a Sarı Kız da denilmektedir.

Türk efsane masal ve öykülerinde ay erkek güneş de dişi olarak düşünülür.
Bu düşünce Umay kültüyle ilgilidir.

Bundan ötürü Anadolu Selçuklu mimarisine ait kimi örneklerde
erkek ve kadını temsil eden daire ya da ışınlı daire içinde
Ay (hilal) ve Güneş kabartmaları bulunur.